αναβαθμίδωση ή αναβαθμίδες

Όρος που στη γεωμορφολογία σημαίνει διάταξη του εδάφους σε μία ή περισσότερες α. (διαδοχικά κλιμακωτά επίπεδα) που μοιάζουν με μεγάλα φυσικά σκαλοπάτια. Τα αίτια που προκαλούν την α. οφείλονται σε εξωγενείς παράγοντες, κυρίως με τη συνδρομή κάποτε ενδογενών δυναμικών αργών κινήσεων. Αποτέλεσμα είναι η α. εδαφών, βουνοπλαγιών, ακτών, πρανών ποταμών κλπ., μόνο που συνήθως γίνεται διάκριση ως προς τους παράγοντες που την προκαλούν. Στην περίπτωση των ποτάμιων α. παρατηρούνται α. διαβρώσεως και τεκτονικές. Οι πρώτες δημιουργούνται από τη διαβρωτική ενέργεια του ποταμού πάνω στις προσχώσεις που είχε ο ίδιος αποθέσει προηγουμένως μέσα στην κοιλάδα που ρέει. Έτσι, μεταγενέστερα, εξαιτίας αλλαγής αύξησης της παροχής του και της μεταφορικής ικανότητάς του ο ποταμός διαβρώνει και σκάβει βαθύτερα την κοίτη του πάνω στα υλικά που είχε αποθέσει. Αυτό μπορεί να επαναληφθεί και στις νεότερες προσχώσεις του, οπότε παρουσιάζονται μία ή περισσότερες α. σε διαδοχικά επίπεδα, που δείχνουν τα στάδια διάβρωσης των παλαιών προσχωσιγενών κοιλάδων. Οι τεκτονικές α. δημιουργούνται στην περίπτωση αργών ανοδικών κινήσεων του εδάφους από δυναμικά ενδογενή αίτια, οπότε o ποταμός σκάβει την κοίτη του και την εκβαθύνει, ενώ το επίπεδο των πρανών του ανεβαίνει. Όταν η ανοδική κίνηση είναι πιο έντονη, τότε η διαβρωτική ενέργεια του ποταμού μπορεί να περάσει τις προσχώσεις του και να φτάσει στο υποκείμενο πέτρωμα (το υπόβαθρο) οπότε η α. ονομάζεται ορεογραφική. Οι παγετώνες συμβάλλουν στην α. ή στη διαμόρφωση αυτών που προϋπήρχαν. Έτσι, κατά την τήξη τους αποθέτουν πολλά υλικά (λιθώνες), τα οποία διατάσσονται σε α. από τη δράση του ποταμού, που ξεκινάει από το μέτωπο τήξης του παγετώνα. Άλλοτε πάλι, οι παγετώνες αποθέτουν πλευρικούςλιθώνες πάνω σε παχιά στρώματα από παλαιότερες αποθέσεις τους, σε διάταξη α. με ομαλά πρανή. Άλλο είδος α. σχηματίζεται στις όχθες των λιμνών, από την πτώση της στάθμης των υδάτων, όπου και αποθέτονται ιζήματα αργιλικά ή από ανθρακικά άλατα.Μπορεί επίσης να συμβεί να γεμίσει μια λίμνη από τα υλικά που φέρνουν οι ποταμοί, οι οποίοι εκβάλλουν μέσα σε αυτήνκαι κατόπιν ένας από τουςποταμούς αυτούςνα τα ανασκάψει σχηματίζοντας νέα κοίτη και συγχρόνωςκαι α. Χαρακτηριστικές είναι επίσης οι θαλάσσιες α., που σχηματίζονται στις ακτές, όπου η δράση των κυμάτων δημιουργεί επίπεδες επιφάνειες με τη διάβρωση ακόμα και των πιο σκληρών πετρωμάτων. Αν συμβεί να ανέβει ή να κατέβει η ακτή από τεκτονικά αίτια, βραδείες ανοδικές ηπειρογενετικές κινήσεις ή καθοδικές ευστατικές κινήσεις του βυθού των θαλάσσιων λεκανών, τότε η επίπεδη επιφάνεια θα σχηματίσει μια α. με απότομο πρανές. Αυτό μπορεί να επαναληφθεί, οπότε σχηματίζονται περισσότερες α. σε κλιμακωτή διάταξη. Επιβλητικές α. σχηματίζονται σε διαδοχικά επίπεδα στα κράσπεδα παλαιών κοιλάδων, που ανυψώθηκαν μεταγενέστερα και παρουσιάζουν μια ιδεώδη διάταξη, πουοφείλεται σε παλαιούς κύκλους διάβρωσης. Στην ανθρωπογεωγραφία, η α. έχει ιδιαίτερη σημασία, επειδή συμβάλλει στη συστηματοποίηση των καλλιεργούμενων εδαφών ή δασικών περιοχών. Η α. των εδαφών αποτελεί εγγειοβελτιωτικό έργο, πουέχει σκοπό την κατασκευήισοπέδων τμημάτων εδάφους,σε κλιμακωτή διάταξη, πάνω στις πλαγιές των ορεινών και ημιορεινών περιοχών, ώστε να συγκρατείταιτο καλλιεργήσιμο έδαφος και το νερό της βροχής, πουαπορρέει επιφανειακά. Στην Ελλάδα κατασκευάζονταν α. από τους ιστορικούς ακόμα χρόνουςγια τη συγκράτησητων εδαφών. Μεγάλη προσπάθεια καταβλήθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, με τη χρήση μηχανικών μέσων, μια και το μεγαλύτερο μέρος των εδαφών πουκαλλιεργούνται βρίσκεται σε πλαγιές ορεινών συγκροτημάτωνκαι σε πρανή λοφωδών περιοχών. Αμπελοκαλλιέργεια σε έδαφος που συγκρατείται με αναβαθμίδες. Στα πρανή των λοφωδών περιοχών και στις πλαγιές των ορεινών συγκροτημάτων δημιουργούνται με την αναβαθμίδωση ισόπεδα τμήματα εδάφους σε κλιμακωτή διάταξη. Με τον τρόπο αυτό συγκρατείται και το καλλιεργήσιμο έδαφος και το νερό της βροχής. Καλλιέργειες του είδους αυτού συνηθίζονται και στην Ελλάδα.